سجده و آثار آن
قرآن:
خداوند متعال در آیهی 43 سورهی آلعمران میفرماید: «ای مریم فرمانبردار پروردگار خود باش و سجده کن».
حدیث:
امام علی علیهالسلام فرمود: «نزدیک نکند انسان را به خدای سبحان، مگر سجده و رکوع بسیار».
(غررالحکم، ج 1، ص 508)
توضیح مختصر:
خداوند در سورهی علق آیهی 19 فرمود: «سجده کن و نزدیک شو.»
ازآنجاییکه ابلیس از طرف خداوند امر به سجده شد و انجام نداد، مطرود از درگاه حقتعالی شد اگر انجام میداد نمرهی قبولی و قرب به او میخورد. از ادب است که بندهی دانی برای خالق عالی بندگی کند و از اصول بندگی، خشوع و سجده و اعتراف به ذلت و خاکساری است.
رسول خدا صلیالله علیه و آله هر وقت از خواب بلند میشد برای خدا به سجده میرفت و سجدهاش هم طولانی بود، آنگاه به بستر خود برمیگشت.
لذا عبودیت تام و کامل را پیامبر ما داشته و دیگر انبیاء و اولیاء در طول او بودند.
«کسانی که نزد پروردگارند، از بندگی وی سرپیچی نکنند و تسبیح او گویند و سجدهی وی نمایند.» (سورهی اعراف، آیهی 206)
پس توصیف مقرّبین درگاه خداوند به استکبار نکردن، تسبیح نمودن و سجده کردن، توصیفی آسانتر است و اینکه جایی را که آنجا سجده کنند، مسجد مینامند. مسجد اسم مکان است و اعضاء هفتگانه بهنوعی ارتباط با سجده دارند. به این دلیل خداوند حضرت موسی علیهالسلام را برای تکلّم انتخاب کرد که پس از هر نماز، دو طرف صورت خود را بر خاک میگذاشت.
1- آثار سجدهی بین اذان و اقامه
امام صادق علیهالسلام فرمود: امیرالمؤمنین به یارانش فرمود: «هر که میان اذان و اقامه سجده کند و بگوید: «ربّ لَکَ سَجَدتُ خاضعاً خاشعاً ذلیلاً»؛ خداوند متعال میگوید: ای ملائکهی من! به عزّت و جلالم سوگند که محبّت او را در دلهای مؤمنان و هیبت (شکوه) او را در دلهای منافقان خواهم نهاد.»
(فلاح السائل، ص 152 -دوستی در قرآن و حدیث، ص 100)
2- حضرت سجاد علیهالسلام به سجده
امام باقر علیهالسلام فرمود: که پدرم امام زینالعابدین علیهالسلام:
1. هیچ نعمتی از خدا را یاد نکرده مگر آنکه به شکر آن سجده کرد.
2. هیچ آیهای از قرآن نخواند که در آن سجده باشد مگر آنکه سجده کرد.
3. هیچ بدی را که از آن میترسید خدا از او دفع نکرد مگر آنکه سجده کرد.
4. از هر نماز واجب که فارغ میشد بعد از آن سجده میکرد.
5. هر وقت که توفیق مییافت میان دو کس را اصلاح کند برای شکر آن سجده میکرد.
در جمیع مواضع هفتگانهی سجود ایشان اثر سجده وجود داشت به این سبب آن حضرت را سجاد نامیدند.
(مفاتیحالجنان، ص 1135)
3- سجدهی غیر نماز
امام سجاد علیهالسلام به صحرا رفت. یکی از غلامانش در تعقیب او برآمد و او را روی سنگ ناهمواری در سجده دید که مشغول این ذکر است:
«لا اله الّا الله حقّاً حقّا، لاالهالاالله تَعَبُّداً وَ رَقّا، لاالهالاالله ایماناً و صدقاً»
غلام گفت: ذکر سجدهی امام را شمردم هزار مرتبه بود.
(وسائل الشیعه، ج 2، ص 981)
4- سجدهی موسی
امام صادق علیهالسلام فرمود: «حضرت موسی بن عمران وقتی نماز میخواند از جا برنمیخاست تا آن گونهی راست و چپ خود را بر زمین مینهاد.» امام باقر علیهالسلام فرمود: خداوند به حضرت موسی علیهالسلام وحی کرد: «میدانی چرا تو را برای سخن گفتن با خود برگزیدم و دیگری را انتخاب نکردم؟» عرض کرد: نه. فرمود: «ای موسی! من به همهی بندگان نظر کردم از تو متواضعتر و ذلیلتر نسبت به خودم نیافتم، پس از هر نماز، دو طرف صورت بر خاک میگذاری.»
(مکارم الاخلاق، ج 2، ص 42)
5- سجدهی نماز مستحبّی
حفص بن غیاث گوید: «امام صادق علیهالسلام را دیدم در کوفه از لابهلای نخلها میگذشت تا به نخلی رسید. پس وضو گرفت و به نماز ایستاد و رکوع انجام داد و در سجده پانصد مرتبه این ذکر (سُبحانَ رَببی الاعلی وَ بِحَمدِه) را تکرار کرد.»
(شاگردان مکتب ائمه، ج 3، ص 385)
6- سجدهی وصلت
روزی پیامبر صلیالله علیه و آله به ربیعه بن کعب فرمود: «ای ربیعه! هفت سال مرا خدمت کردی آیا حاجتی از من نمیخواهی تا برآورده کنم؟» ربیعه گفت: «یا رسولالله صلیالله علیه و آله مرا مهلت بده تا فکری دراینباره کنم.» روز دیگر بر پیامبر صلیالله علیه و آله وارد شد، عرض کرد: «از خدا مسئلت فرما که مرا با شما وارد بهشت نماید!» علّت را پرسید. عرض کرد: «با خودم فکر کردم مال و عمر و اولاد، با مرگ پایان میپذیرد ولی با شما بودن همیشگی است.» پیامبر صلیالله علیه و آله ساعتی سر مبارک را به زیر انداخته و متفکّر بودند. پس سر برداشته و فرمود: «این مطلب را از خداوند مسئلت مینمایم لکن تو هم مرا به زیاد سجده کردن اعانت کن.»
(خزینه الجواهر، ص 345 -دعوات راوندی)