شهر ها (وطن ها)
قرآن:
خداوند متعال در آیات 2 -1 سوره‌ی بلد می‌فرماید: «قسم به این شهر مقدس (مکه) شهری که تو در آن ساکنی».
حدیث:
امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «بدترین شهرها، آن جایی است که مردم ساکن در آن، امنیّت ندارند.»
توضیح مختصر:
وطن اصلی هر کس، جایی است که متولد شده و وطن ثانوی آنجایی است که در آن زندگی می‌کند. ازآنجایی‌که شهری که پیامبر متولد شد مکه بود، مشرکین در پی آن برآمدند تا پیامبر صلی‌الله علیه و آله را از زادگاهش بیرون کنند و همان سبب هجرت پیامبر صلی‌الله علیه و آله شد.
خداوند هم فرمود: «همان‌طور که مشرکین شما را از وطن آواره کردند شما هم آن‌ها را از شهر و دیارتان برانید و خداوند بازمی‌دارد شما را از دوست داشتن کسانی که در کار دین با شما جنگ کرده و شما را از خانه‌هایتان بیرون رانده.»
(سوره‌ی ممتحنه، آیه‌ی 9)
هجرت پیامبر از شهر و هجرت امیرالمؤمنین از زادگاهش به مدینه ابتدای تاریخ هجری اسلام به شمار آمد.
خداوند غنائم جنگ را اختصاص به بینوایان مهاجری داد که از دیارشان و اموالشان رانده شدند که خواستار فضل خدا و خشنودی او می‌باشند. (سوره‌ی حشر، آیه‌ی 8) در طول تاریخ بسیار بودند که کافران و معاندین آن‌ها را از شهرهایشان بدون دلیل بیرون کردند و هیچ گناهی نداشتند جز این‌که می‌گفتند: پروردگار ما خداست. (سوره‌ی حج، آیه‌ی 40) و خداوند در سوره‌ی بلد آیه‌ی اوّل می‌فرماید: «به این شهر مکه که تو در آن هستی سوگند می‌خورم شهر مکه با سایر شهرها فرق دارد.» چون شهر حرام است نباید در آن جنگ کرد و جای اقامت و استقرار است چون پیامبر در آنجا ساکن است و دشمنی مشرکین به خاطر حرمت پیامبر صلی‌الله علیه و آله و این شهرِ محترم است.
چون قریش احترام مکه را داشتند ولی حرمت پیامبر صلی‌الله علیه و آله را نداشتند بااینکه شهر حرمتش به پیامبر صلی‌الله علیه و آله بود به او بی‌احترامی می‌کردند به‌طوری‌که او را از شهر بیرون کردند.
1- مدینه
حسین مکاری گفت: وارد بر شهر بغداد شدم، در زمانی که امام جواد علیه‌السلام در بغداد و نزد خلیفه در نهایت جلالت بود. با خود گفتم که حضرت جواد علیه‌السلام با این مرتبتی که در اینجا دارد، از طعام‌های لذیذ و احترامات و غیره، دیگر به مدینه بازنخواهد گشت. چون این خیال در خاطر من گذشت، دیدم آن جناب سر به زیر افکند و بعد سر بلند کرد درحالی‌که رنگ مبارکش زرد شده بود و فرمود: «ای حسین! نان جو با نمک نیم کوب در حرم رسول خدا صلی‌الله علیه و آله، نزد من بهتر است ازآنچه که در اینجا مشاهده می‌کنی.»
(منتهی الامال، ج 2، ص 333)
2- فارس (شیراز)
وقتی شاپور ذوالاکتاف (م.379) اسیر رومیان شد، بیمار گشت. دختر پادشاه که عاشق او شده بود گفت: «برای شفای مرضت چه می‌خواهی؟» گفت: «یک شربت آب دجله تا بنوشم و یک‌مشت خاک اصطخر (فارس) تا ببویم.»
دختر، کسی را فرستاد و بعد از چند روز آنچه می‌خواست، حاضر گردانید. پس، از آن جرعه‌ای بنوشید و آن خاک ببویید و از مرض شفا یافت.
(نوادر راغب، ص 395)
3- بصره
بصره، در سال 14 هجری بنا شد و مدتی پایتخت اُمویان بود. امیرالمؤمنین علیه‌السلام به ابن عباس، والی بصره نوشت: «بدان که بصره، فرودگاه شیطان و کشتگاه فتنه‌هاست» در نهج‌البلاغه هم در مذمت مردم اهل بصره، چنین نوشت که: «لعنت بر تو! که زود خراب می‌شوی و عذاب و درد در تو بسیار است؛ و مردمِ تو، بغض ما اهل‌بیت را دارند.»
امام حسین علیه‌السلام برای شش نفر از شخصیت‌های بصره نامه نوشت که هرکدام رئیس گروهی بودند و هیچ‌کدام به خاطر تعلّق به وطن و دنیاپرستی حاضر نشدند. فقط یزید بن مسعود به طرف کربلا حرکت کرد. (امّا زمانی رسید که امام حسین علیه‌السلام کشته شده بود) و چند نفر محدود ازجمله، یزید بن نبیط بصری با دو پسرش در کربلا شهید شدند.
(فرهنگ عاشورا، ص 78)
4- کربلا
کربلا سرزمینی است که حضرت آدم علیه‌السلام در طلب حوا، مرورش به کربلا رسید و پایش به زمین خورد و خون‌آلود شد. سپس به او گفتند: «یکی از فرزندانت به نام حسین علیه‌السلام در اینجا کشته می‌شود.»
حضرت ابراهیم علیه‌السلام با اسب بر این زمین عبور می‌کرد که بر زمین خورد و سرش شکست. به او گفتند: «خون یکی از فرزندانت در اینجا ریخته خواهد شد و شهید می‌گردد.»
کشتی حضرت نوح علیه‌السلام به کربلا رسید و دچار تلاطم شد و علت را چنین گفتند که به خاطر کشته شدن حسین بن علی علیه‌السلام است.
حضرت اسماعیل علیه‌السلام از کربلا عبور می‌کرد، گوسفندانش آب نخوردند، علت را جویا شد، پس قضیه‌ی لب تشنگی امام حسین علیه‌السلام را برای او نقل کردند.
پیامبر صلی‌الله علیه و آله این سرزمین را از نزدیک دیده و حضرت علی علیه‌السلام بعد از جنگ صفین در کربلا فرود آمد و فرمود: «اینجا محل کشته شدن عشّاق است.»
(رمز المصیبه، ج 1، ص 67 – 53)
5- کوفه
کوفه به معنای شنزار سرخ آمده و بنای شهر، دایره بوده و طور سینین در قرآن به کوفه تفسیر گردیده است؛ و از چهار شهری است که شهری به شرف آن نمی‌رسد.
درهمی تصدّق در آن، به صد درهم نوشته گردد و دو رکعت نماز، صد رکعت نوشته خواهد شد. مسافر می‌تواند در مسجد کوفه نماز را تمام بخواند، محل نماز پیغمبران و محل نماز حضرت مهدی علیه‌السلام است، هزار پیغمبر و هزار وصی پیغمبر در آن نماز کردند، از مسجدالاقصی با فضیلت‌تر است، ستون حضرت ابراهیم علیه‌السلام در این جاست، ستون حضرت آدم علیه‌السلام که خدا توبه‌ی او را قبول کرد ستون هفتم می‌باشد، در یکی از معراج‌ها، پیامبر صلی‌الله علیه و آله در این مسجد نماز گزارد و به معراج رفت.
(مفاتیح‌الجنان، فصل پنجم، ص 715)