موّدت (محبت عملی)

قرآن:

خداوند متعال در آیه‌ی 23 سوره‌ی شوری می‌فرماید: «بگو من هیچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمی‌کنم؛ جز دوستی [عملی به] نزدیکانم [اهل‌بیتم]».

حدیث:

امام علی علیه‌السلام فرمود: «کسی که مبنای دوستی‌اش در راه خدا نباشد، از او پرهیز کن که دوستی او پستی بوده و مصاحبت با او شوم است.» (غررالحکم،1/220)

توضیح مختصر:

مودّت، محبت عملی است که شخص به زبان و دست و عمل نشان می‌دهد، نه محبت قلبی صرف. نتیجه مودت آن است که هر کس ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام را داشته باشد پاداش او را خداوند مضاعف می‌کند.
اظهار کردن چیزی در هر شرایطی، کمی سخت است چه آن‌که مثلاً مانع موجود است و مقتضی موجود نیست؛ خوفِ درگیری و قتل است و… اما در حالت عادی، اظهار آن مشکل نیست. نشان دادن محبت عملی، بین زن و مرد یا دو رفیق، آثاری عالی دارد و موجب جذب قلوب می‌شود و شیرینی صلح و آشتی را بیشتر می‌کند.
موّدت، از امور عاطفی است و خداوند درباره مرد و زن، موّدت و رحمت را سکونت و آرامش قرار داده است. (روم، آیه 21)
اما کسانی که از راه مودّت ظاهری بخواهند مؤمن را فریب دهند این شیوه، گول زننده است و باید زیرکی و هوشیاری به خرج دهند تا در دام شیّادان قرار نگیرند چون سیره‌ی مودّتی باعث اجتماع و الفت می‌گردد و خدعه در این کار هم سبب فریفتن یکی بر دیگری می‌شود.
خداوند در سوره‌ی شوری آیه 23 به پیامبر صلی‌الله علیه و آله می‌فرماید: «به امت من بگو که من اجر رسالت نمی‌خواهم مگر مودّت خویشان من» درحالی‌که امت، خلاف این پیام الهی را انجام دادند.
اقرباء پیامبر چند نفر بیشتر نبودند که همین‌ها هم مورد تجاوز و هتک حرمت و غضب قرار گرفتند آن‌هم امیرالمؤمنین علیه‌السلام و حضرت زهرا علیها السلام بودند که فاجعه‌ای غم‌انگیزتر از آن، در تاریخ رخ نداد.

1- حفظ و عبادت و تشییع‌جنازه

ابن عمر می‌گوید: پیامبر صلی‌الله علیه و آله مرا دید که به چپ و راست می‌نگرم. پس فرمود: «چرا به این‌سو آن‌سو می‌نگری؟» گفتم: «با مردی دوستی کردم و به دنبال او هستم.» فرمود: «هرگاه با کسی دوستی کردی، نام او و نام پدرش را بپرس تا در نبودش او را حفظ کنی؛ اگر بیمار گشت به عیادتش بروی و اگر مُرد در تشییع‌جنازه‌اش حاضر شوی!» (در سایه محبت، اثر سید علی اکبر صداقت، ص 50 -شعب الایمان،6/492)

2- مَوَدَّت نباشد چه می‌شود

مفضل بن عمر می‌گوید: به امام صادق علیه‌السلام گفتم: اطرافیان ما می‌گویند، هرگاه خدا بنده‌ای را دوست بدارد، در آسمان او را بلند آورد و ندا دهد که خداوند فلانی را دوست دارد، پس دوستش بدارید. آنگاه محبتش را در دل‌ها می‌افکند؛ و چون بنده‌ای را دشمن بدارد در آسمان اعلام می‌دارد که خداوند فلانی را دشمن می‌دارد، پس او را دشمن بدارید.
حضرت تکیه داده بود، نشست و سه بار دستانش را تکان داد و بر یکدیگر زد و فرمود: «این‌چنین نیست که مردم می‌گویند؛ لیکن اگر خدا بنده‌ای را دوست بدارد مردم را بر آن می‌دارد تا از او بدگویی کنند، درنتیجه گناهکار می‌شوند و به او پاداش می‌دهد و هرگاه بنده‌ای را دشمن بدارد، او را نزد مردم محبوب می‌کند و او و آنان گناهکار می‌شوند.»
پس فرمود: «چه کسی نزد خدا محبوب‌تر از حضرت یحیای پیامبر صلی‌الله علیه و آله بود؟ مردم را بر او شوراند تا او را کشتند. چه کسی نزد خدا محبوب‌تر از علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام بود که مردم را علیه او شوراند تا او را کشتند؟» (در سایه‌ی محبت، ص 22 -مستدرک الوسائل 1/133)

3- سفارش پیامبر، محبت عملی بود

پیامبر صلی‌الله علیه و آله در روزهای آخر عمر، در بستر بیماری فرمودند: «من مزد رسالت از شما نمی‌خواهم، مگر دوستی [عملی] به اهل‌بیتم را. پس دو چیز گران‌بها میان شما گذاشتم: کتاب خدا و عترتم. این دو از هم جدا نمی‌شوند تا در حوض کوثر بر من وارد شوند. پس [عملاً] بر اهل‌بیت من سبقت نگیرید! از آنان پراکنده مشوید! در حق ایشان تقصیر نکنید که هلاک خواهید شد. ایشان داناتر از شمایند، چیزی تعلیم ایشان نکنید. وصیت می‌کنم که با اهل‌بیت من، نیکو رفتار کنید.» (منتهی الامال،1/101)

4- طینت ما

مردی بر امیرالمؤمنین علیه‌السلام وارد شد و عرض کرد: «من شما را برای خدا در نهان و آشکار دوست دارم.»
حضرت چوبی را که در دست داشت، بر زمین گذارد و فکری نمود و بعد سر برداشت و فرمود: «راست گفتی! زیرا طینت ما، طینت مخصوصه ای است که خدا پیمان آن را از صلب آدم علیه‌السلام گرفته، نه چیزی از آن کم می‌شود و نه چیزی بر آن افزوده می‌گردد.» بعد فرمود: «برو خود را برای فقر مهیا کن که از پیامبر صلی‌الله علیه و آله شنیدم که فرمود: یا علی! فقر به دوستان ما از سیل، سریع‌تر وارد می‌شود.» (سفینه البحار،1/166، نمونه معارف، جلد سوم)

5- سعید کیست؟

ابن عباس روایت کرده که چون آیه‌ی «و هر چیزی را در امام مبین برشمرده‌ایم» (سوره‌ی یس،12) نازل شد؛ دو نفر برخاستند و گفتند: «ای رسول خدا! این امام مبین (نمونه، روشن) تورات است؟» فرمود: «نه!» گفتند: «انجیل است؟» فرمود: «نه!» گفتند: «زبور است؟» فرمود: «نه!» گفتند: «قرآن است؟» فرمود: «نه!» آنگاه امیرالمؤمنین از راه رسید، پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «این است که خداوند علم هر چیزی را در او برشمرده است و سعید (خوشبخت کامل) کسی است که علی را در حال حیات و پس از مرگ او [عملاً] دوست بدارد.» (بحرالمعارف،3/88 -تأویل آلایات، ص 477)